Kendini Feda Edenler

En yaygın görülen şemalardan yani kendimizi ve dünyayı anlamlandırmaya dönük kullandığımız temel prensipler, temel inançlardan biri kendini feda şemasıdır.

Bu şemaya sahip kişiler temel olarak başkalarının ihtiyaçlarını karşılamayı kendi ihtiyaçlarından daha önemli görürler. Diğerlerinin ihtiyaçlarına yanıt vermeme durumunda kişiler kendilerini ‘bencil’ olarak etiketler ve bu durum kişide suçluluk yaratır.

Kendini feda şemasına sahip olanların kısaca,

 Kendileri hakkında konuşmak yerine her zaman başkalarını dinleyen, onların sorunlarıyla ilgilenen,

 Yapacak daha önemli işleri olmasına rağmen başkalarından gelen taleplere ‘hayır’ diyemeyen,

Kendi ihtiyaçları olduğunda başkalarından yardım iste(ye)meyen,

Kendileri hakkında konuşulduğunda, ilgi kendilerinde olduğunda rahatsız hisseden ya da ‘bencil’ miş gibi hisseden kişiler olduklarını söyleyebiliriz.

Aslında şemalarımız her zaman acı verici deneyimlerden kaçınmak için çalışır. Yani kişinin başkalarının ihtiyaçlarına kayıtsız kalması kişide yoğun bir suçluluk ortaya çıkaracaksa o zaman kendi ihtiyaçlarından önce diğerlerinin ihtiyaçlarıyla ilgilenir. Hatta kendi ihtiyaçlarının farkında olmaz ya da onlarla yeterince ilgilenmez. Başkalarının ihtiyaçlarına kayıtsız kalmamak aslında toplum içinde onaylanan ve sağlıklı olarak değerlendirilebilir bir durumdur. Ancak burada ‘kendini feda’ nın derecesi önemlidir. Bir dereceye kadar işlevsel olabilir ancak çok fazla olduğunda işlevsellik bozulur, kişide öfke oluşur, baş ağrısı, yorgunluk gibi bazı psikosomatik durumlar ortaya çıkabilir. Ayrıca kendini feda edenler kendi ihtiyaçlarının giderilmemesine bağlı olarak duygusal acı çekerler.

Bu şemaya sahip kişilerin insanların ihtiyaçlarına karşı hassasiyetleri pek çok insana iyi gelir. Bu nedenle bu şemaya sahip kişilerin pek çok arkadaşı vardır, ancak bu ilişkilerde kendi ihtiyaçları karşılanmaz. Kendini feda edenler kendisini zaman zaman iyi hissetse de, davranışlarıyla gurur duysa da bu asla ‘yeterli’ olamaz. Herkese kendini feda eder ancak biri için bunu yapamazsa daha önce yaptıkları tüm önemini yitirir ve kendisine ‘suçlu’, ‘bencil’ etiketlerini yapıştırarak olumsuz duyguları çok şiddetli bir şekilde deneyimler. Böylece şema, kendi varlığını her deneyimle güçlü bir şekilde sürdürmeye devam eder.

Kendini feda etme çok yorucu bir şema olduğu için bazen öfke, psikosomatik yakınmalar gibi sonuçları olabileceği gibi bazen de kişiyi kendisini insanlardan tamamen soyutladığı bir konuma da getirebilir. Kendini feda edenler, insanlardan doğrudan kendi ihtiyaçlarına ilişkin hiçbir şey talep etmez. Bu kişiler bazen bunu dolaylı bir şekilde yapsa da karşı taraf bu talebi anlamayabilir. Bu olmadığı zaman da yoğun bir öfke ile çevresiyle bağlantısını tamamen koparabilir. Tamamen insanlara kendini adamak kadar insanlardan soyutlanmak da önemli bir sorundur ve kendini feda şemasına dair inançların kişide halen güçlü bir şekilde yaşadığı anlamına gelir.