Panik Atak

Panik atak tek başına bir ruhsal bozukluk değildir. Başka ruhsal durumlara eşlik eder. Kaygı durumlarında, depresyonda, travma sonrası durumlarda, fiziksel sağlık sorunlarında ortaya çıkabilir. Herhangi bir tanıya bağlı olmadan da zaman zaman insanlar panik ataklar geçirebilir. Yineleyen, beklenmedik panik atakların varlığında ise panik bozukluktan söz etmek mümkündür.

Ruhsal bozuklukların tanısal kitabı olan DSM 5 panik atağı aşağıdaki belirtilerden dört veya daha fazlasının ortaya çıktığı, yoğun korku ve iç sıkıntısının eşlik ettiği bir durum olarak tanımlıyor. Bunlar;

• Çarpıntı, kalbin küt küt atması ya da kalp hızının artması

• Terleme,

• Titreme ya da sarsılma

• Soluğun daraldığı ya da boğuluyor gibi olma durumu

• Soluğun tıkandığı duyumu

• Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma

• Bulantı ya da karın ağrısı

• Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak olma duyumu

• Titreme, üşüme, ürperme ya da ateş basması duyumu

• Uyuşmalar

• Gerçekdışılık ya da kendine yabancılaşma

• Denetimi yitirme ya da “çıldırma” korkusu

• Ölüm korkusu

Panik atak yaşayan kişiler sıklıkla acil servislere başvurur, yapılan tetkikler fiziksel bir hastalıkları olmadığını gösterse bile ikna olmakta güçlük çekerler. Ciddi bir hastalıkları olduğunu, henüz teşhis edilemediğini veya gözden kaçtığını düşünürler. Bu nedenle bu kişiler birçok doktora başvurabilir.

Yukarıda sayılan çok sayıda panik atak belirtilerini aslında bedensel duyumlar ve son iki maddede yer alan “çıldırma” ve ölüm korkusunu da içine alan katastrofik yorumlar şeklinde özetlemek mümkündür.

Peki nedir bu katastrofik yorum?

Katastrofize etmek ya da diğer adlarıyla felaketleştirme yapmak bilişsel terapide sıklıkla altını çizdiğimiz düşünce hatalarından biridir. Olabilecek diğer sonuçları dikkate almadan gelecekle ilgili olumsuz tahminlerde bulunmak diyebiliriz.

Örneğin bir baş ağrısını, yapılacak birçok açıklama olmasına rağmen kişinin, beyninde kötü huylu bir tümör olma ihtimaline bağlaması bir felaketleştirme düşünce hatasıdır.

Panik atakta ise bedensel duyumlar “Kalp krizi geçiriyorum”, “Aklımı kaçıracağım ve kontrolümü kaybedeğim”, “Öleceğim” şeklinde yorumlanır.

Hissedilen hafif bir çarpıntı kişi için kalp krizi geçireceğinin bir işaretidir. Bedensel duyumlara odaklanmak kaygı düzeyini arttırır, kaygı düzeyi de hissedilen bedensel belirtileri artırır. Böylece bir kısır döngü oluşur. Kaygı durumunun artmasıyla kişi felaketleştirici yorumunun doğru olduğuna daha fazla inanmaya başlar.

Panik atak yaşayan kişiler en hafif bedensel duyuma bile duyarlı hale gelirler. Sıklıkla bedenlerini kontrol halindedirler. Dolayısıyla herhangi bir insanın farkına bile varmayacağı hafif bedensel belirtileri bile fark etme eğiliminde olurlar.

Panik atak yaşayan kişiler bir süre sonra birtakım güvenlik davranışları geliştirir. Örneğin kapalı alanlara, metro gibi toplu taşıma araçlarına binmekten kaçınır. Evde yalnız kalmak istemez, tatile gideceği veya taşınacağı zaman gideceği yerin hastanelere yakınlığını fazlaca önemser, kendisini yormaktan kaçınır. Bu kaçınmalar kişinin günlük yaşantısını olumsuz etkilediği gibi panik atak döngüsünü de güçlendirir. Bu kaçınmalarla kişi felaketleştirici yorumlara daha fazla inanmaya başlar.

Bilişsel davranışçı terapiyle panik atakların ya da panik bozukluğun tedavisi oldukça başarılıdır. Önce kapsamlı bir değerlendirme ile panik atağın ortaya çıktığı durumlar/ortamlar, sıklığı, şiddeti, süresi, bedensel duyumlar, düşünceler, davranışlar, kaçınmalar, günlük hayata etkisi, diğer insanlarla ilişkilerine etkisi belirlenir.

Değerlendirmenin ardından çeşitli bilişsel ve davranışçı müdahale teknikleri ile panik atakların sona ermesi / azaltılması hedeflenir. Sağlıksız düşünceler yeniden yapılandırılır ve sağlıklı olanlar üzerinde durulur. Bilişsel yeniden yapılandırma dediğimiz bu süreç devam ederken de davranışçı müdahale olarak kaçınmaların üzerine aşamalı bir şekilde gidilir. Burada her zaman davranışçı müdahaleler yaparken yüksek kaygı yaratan durumlardan başlamanın birtakım riskleri olduğu için kişide en az kaygı yaratacak durumdan başlarız. Sistematik bir planlama ile bilişsel davranışçı terapiden oldukça olumlu ve hızlı sonuçlar almak mümkündür.